Aeneas

Makale: Özhan Öztürk

Aeneas, Yunan ve Roma Mitolojisinde Troyalı prens Ankhises ile Aphrodite’nin (Venüs) oğlu, Kreusa’nın kocası, Askanius’un babasıdır. Babası, Troya kralı Priam’ın kuzeni olan Aeneas, Troya’nın kurucusu Dardanos’un dolayısıyla Zeus’un soyundan gelmekte olup, İlyada ve diğer Yunan eserlerinde Dardanialıların lideri olarak anılmaktadır.

Bebeklik dönemini dağda geçiren Aeneas, 5 yaşına geldiğinde babası

tarafından kente kız kardeşi Hippodameia’nın kocası Alkathoos’a emnat edilmiş ve onun tarafından eğitilmiştir. Aphrodite, Ankhises’e “Oğullarının Troyalılar’a liderlik edeceğini ve torunlarının soyunun sonsuza dek süreceğini” bildirmiştir. Virgil’in (Aenesis) Aeneid destanının kahramanı olan Aeneas, Quintus Smyrnaeus’un Posthomerica ve Homer’in İlyada destanlarında da anılmakta olup, Troya savaşının ardından Aphrodite’in de yardımıyla İtalya’ya göçmüş, Julian soyağacının başlangıç noktasını oluşturmuştur. Hektor’dan sonra Troyalıların ikinci büyük savaşçısı olan Aeneas, Diomedes tarafından yaralanmış, başta Krethon ile Orsilokhos olmak üzere pek çok Yunanlıyı öldürmüştür. Aeneas, İda dağındaki sürülerini çalan Akhilleus tarafından öldürülmek üzereyken Zeus’un, Patraklos’un cesedi çevresinde yine Akhilleus ile dövüşürken bir bulut gönderen Poseidon’un araya girmesiyle bir kaç defa kurtarılmıştır. Diğer tanrılar Yunanlıları desteklerken Venüs ve Apollo’nun yardımını alan Aeneas, İlyada’da kentin savunmasında Hektor’un yerini alan bir kahraman olarak tasvir edilmektedir. Troya düşmeden hemen önce Venüs tarafından uyarılınca topal babası Ankhises’i sırtına alarak İda dağına taşımış dahası Troya’nın kutsal heykeli Palladion’u da Yunanlılara bırakmayıp yanına almış, aile üyeleri ve dostlarıyla birlikte kenti terk etmiştir. Aeneas geride kalan karısı için geri dönmüşse de kalabalığın arasında ezilip ölen Kreusa’nın ruhu ve rüyasında gördüğü Hektor kendisine uzağa batıda Hesperia ülkesine gidip Troya’yı orada yaşatmasını söylemiştir. Homeros sonrası metinlerde Aeneas’ın öneminin Troya sonrasında artarak devam ettiği, yeni kentler kuran kahramanın Aphrodite’in kehanetini doğruladığı görülür. 12 bölümden oluşan Aeneid destanına göre Aeneas ve beraberindekiler Trakya, Girit ve Kuzeybatı Yunanistan, Sicilya ve bir fırtına ile düştüğü Kartaca hâkimiyetindeki Libya rotasında pek çok macera atlattıktan sonra İtalya’ya gidip yeni bir kent kurmuştur. Yolculuk sırasında Sicilya çevresinde dolaşırken Drepanon’da konaklamış babası Ankhises burada ölmüştür. Libya kraliçesi Dido, Aeneas’a âşık olmuşsa da tanrıların da araya girmesiyle kahramanı Afrika’da tutmayı başaramamıştır. Troya’dan ayrılan bir grup Sicilya’ya yerleşirken, Aeneas’ın grubu Güney İtalya‘da Cumae kentine varmış, burada Hades’e açıldığına inanılan Avernus gölü üzerinden Cumaeli Sibylla tarafından Yeraltı dünyasına götürülüp babası Anhkhises ile görüşmüştür. Ankhises burada oğluna kendini ve soyunu bekleyen muhteşem gelecek hakkında bilgi vermiştir. Aeneas kuzeybatı yönünde İtalya kıyılarında ilerleyerek Tiber ırmağının ağzında kurulmuş olan Latium krallığına varmış, burada kral Latinus tarafından karşılanmışlardır. Troyalı savaşçılardan korkan ya da yeni müttefikler edinmek isteyen Kral Latinus kızı Lavinia’yı Aeneas ile nişanlayınca komşu Rutuli halkının kralı Turnus öfke ile Yunanlılara savaş ilan etmiştir. Etrüsk kralı Mezentius ve Latin kraliçesi Amata’nın desteklediği kanlı çarpışmalardan sonra Turnus’u teke tek çarpışmada öldüren Aeneas, Lavinia ile yeni kurduğu ve kızın adı taşıyan Lavinium kentinde evlenmiştir. Uzun yıllar sonra Aeneas yaşlanıp öldüğünde annesi Venüs tanrı Zeus’a oğlunu tanrı yapması için yalvarmış, dileği kabul edilmiştir. Aeneas’ın oğlu Askanios ise Alba Longa’nın kurucusu kabul edilmektedir. (Homeros  İlyada II, 819-21, V. 217-575, XVII. 335, XIII, 455-544, XX. 75-352)

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016